به‌حاشیه رانده شدن وحدت در کثرت و به عبارت دیگر پلورالیسم را می‌توان در پراکندگی مخالفین جمهوری اسلامی حتی در میان جریانات سیاسی که خود را جمهوری‌خواه می‌شناسند و خواهان عبور از جمهوری اسلامی و تحقق یک نظام دمکراتیک هستند ملاحظه کرد.

ایران در تاریخ یکصد ساله اخیر، دو دوران مهم را پشت سرگذاشته: یکبار بر مبنای محوریت ملیت، دین را به حاشیه رانده و یکبار بر مبنای محوریت دین ملیت را. دوره نخست به تضعیف ملیت در حافظه سیاسی ما انجامیده، و دوران دوم به تضعیف دین در حافظه سیاسی ما.

«پان‌ها» یک ویژگی عمومی هم دارند که بخشی از شناسنامه آنهاست. تمام «پان‌ها» با اسطوره دشمن خارجی به ظهور می‌رسند. «پان‌ها» در حل مسایل اجتماعی داخلی ناتوانند و برای عدالت اجتماعی و عدالت اقتصادی و عدالت حقوقی برنامه‌های موفقی ندارند اما در پیدا کردن دشمن یا دشمنان خارج از مرزها بسیار زیرک هستند.

گرایش انسان به سوی قبیله‌گرایی و نژادپرستی و خودخواهی و دیگر ستیزی، گرایشی خودبخودی و طبیعی ست و نیازی به برنامه ریزی ندارد. هربار که در سرزمینی، مردم تنگدست‌تر می‌شوند، دامنۀ همدلی و مدارا و شکیبایی در آن سرزمین کاهش می‌یابد و تنگ نظری و خودکامگی و دیگر ستیزی افزایش می‌یابد.

ریشه قدرت و امنیت در استراتژی تولید ثروت است. هوش مصنوعی، کانون علمی و اقتصادی این جهش جدید در تولید ثروت شده است. کشوری که نتواند ثروت اقتصادی تولید کند، به تدریج ثروت‌های غیر اقتصادی خود را نیز از دست می‌دهد.

مخالفت حکومت ما با علوم انسانی، مخالفت فرمان علیه فهم است. علوم انسانی ریشه در افکار و آراء دورۀ روشنگری دارد. بنیانگزاران روشنگری فرمان‌های کلیسا را نقد عقلانی و اخلاقی کردند. این نقدها زمینه را برای پیدایش دانش‌هائی چون جامعه‌شناسی، علوم سیاسی و تاریخ و… آماده کرد.

وقتی چون روز روشن تجربه می‌کنیم که در جامعه کنونی خودمان برای تعیین تکلیف سرنوشت‌سازترین افعال و تصمیم‌گیری‌ها هیچ حکمی نمی‌توان از کتاب و سنت به دست آورد، چگونه می‌توانیم خود را به نادانی بزنیم و باز هم از اعتبار آن تئوری کلامی ـ فلسفی سخن بگوئیم؟!

در قرون وسطاء کشیش‌ها بهشت می‌فروختند و تحمیق، تخدیر و تجارت و حکومت می‌کردند و اینک قاریان رسمی و اعوان و انصارشان از طریق توسعه اماکن مذهبی و زیارتی بر خلاف آموزه‌های راستین همه‌ی مصلحین تاریخ، تجارت و مردم را این چنین سرگرم می‌کنند.

بدرستی روشن نیست که چرا در گسترۀ همگانی برخی از اهل قلم، به جای پرداختن به گیرها و گرفتاری‌های کنونیِ روز و روزگارِ ما، به گیرنماهایی می‌پردازند که نه تنها هیچ بازتابِ سودمندی در راستای روشنگری و برنمایی حقیقت ندارد، بلکه کلافِ درهمِ گفتمان‌های سیاسی و فرهنگی را گوریده‌تر می‌کند و ناخواسته آب به آسیابِ آن نیز می‌ریزد.

در نتیجه ی برتری نظامی و سیاسی یونیورسالیسم (نظریه ی حقوق عمومی و طبیعی منتج از آئینهای مسیحیت و تفکر عقلگرایانه ی غربی) بعنوان محور تئوریک و نرم غالب زندگی به سایر تمدنها و فرهنگها تحمیل شد.

انقلاب اسلامى ایران نه یک انقلاب خلق‌الساعه و نه فقط منحصر به ایران بود. براى فراهم كردن زمینه‌های این انقلاب نیز از سالیان پیش برنامه‌ریزى کرده و عوامل آن را انتخاب نموده بودند. ضمن اینکه، برپاکنندگان انقلاب، مى‌خواستند با آتشى كه برای انقلاب ایران می‌افروزند، خرمن هستى بسیاری از كشورهاى منطقه را هم به آتش بکشند.

کامو چهره‌ای آزاد و وجدانی آگاه بود نه به کسی نان قرض داد و نه ازکسی نانی قرض کرد. دیگر ویژگی برجسته او این است که هرگز قضاوت نمی‌کند. راه نشان نمی‌دهد و فلسفه‌ای برای زندگی نمی‌آورد تنها پرده از منهیاتی بر می‌دارد که انسان را از درجه بالای انسانیت به مغاک حیوانیت پرتاب می‌کنند خود می‌نویسد:«هنرمند قاضی نیست سرباز بشریت است»

اکنون جهان با فراگیر شدنِ صنایع هوشمند و اوج گرفتنِ تکنولوژی روباتیک و هوشِ مصنوعی، در آستانه انقلاب صنعتی دیگری ست که هیچ کس را یارای پیش بینی بازتاب‌های آن نمی‌تواند باشد. این انقلاب می‌رود که بارِ دیگر مردم کشورهای پیرامونی مانندِ ایران را بیشتر از گستره‌های کانونی جهان پس براند و آنان را پیرامونی‌تر کند.

گفت‌وگویی که عباس‌میرزا با ژوبر فرستاده فرانسه می‌کند، در مورد دلایل پیشرفت است. عباس‌میرزا اولین کسی است که متوجه عقب‌ماندگی ما می‌شود و به‌دنبال پرسش از این است که چگونه می‌توانیم پیشرفت کنیم.